Βρεφικός Ύπνος

Πως κοιμόμαστε εμείς;

Οι  περισσότεροι από εμάς χαλαρώνουμε πριν τον ύπνο αναπτύσσοντας διάφορες τελετουργικές διαδικασίες πχ: διαβάζουμε ένα βιβλίο, παρακολουθούμε τηλεόραση κτλ.  Καθώς η δραστηριότητα του εγκεφάλου μας επιβραδύνεται έχουμε τη δυνατότητα να περάσουμε σε αυτό που ονομάζουμε Non-REM (non-rapid eye movement) ύπνος ή βαθύς ύπνος. Σε αυτό το στάδιο η εγκεφαλική και μυϊκή δραστηριότητα μειώνονται σημαντικά . Περίπου 60 με 80 λεπτά αργότερα ο εγκέφαλος μας αρχίζει να ΄΄ξυπνά΄΄ και να δουλεύει. Αυτό σηματοδοτεί τη μετάβαση από τον βαθύ σε ένα πιο ελαφρύ ύπνο που ονομάζεται REM (rapid eye movement).  Σε αυτό το στάδιο ο εγκέφαλος μας είναι πολύ δραστήριος.  Βλέπουμε όνειρα, αλλάζουμε θέση , διορθώνουμε τα σκεπάσματα, δίχως  να επηρεάζεται ο ύπνος μας.

Τα δύο στάδια αυτά, ο REM και ο non-REM ύπνος εναλλάσσονται κυκλικά κατά τη διάρκεια του ύπνου, με το βαθύ ύπνο να καταλαμβάνει το 80% και τον REM ύπνο το 20% περίπου του ύπνου μας.  Ξεκινώντας από non-REM που διαρκεί περίπου 60-90 λεπτά, ακολουθεί ο REM ύπνος διάρκειας περίπου 10-20 λεπτών. Ο ύπνος μας περιλαμβάνει 3-6 τέτοιους κύκλους κάθε νύχτα και γνωρίζουμε ότι μεταβάλλεται με την ηλικία.

Πως κοιμούνται τα βρέφη;

Ο ύπνος στα βρέφη διαφέρει ως προς τα εξής:

• Τα βρέφη χρειάζονται τη βοήθεια μας για να χαλαρώσουν και να μπουν στο στάδιο του non-REM ύπνου. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει νανούρισμα, κούνημα, θηλασμό κτλ.
• Τα βρέφη σε αντίθεση με τους ενήλικες ξεκινούν τον ύπνο τους με ελαφρύ ύπνο. Αυτό το στάδιο διαρκεί περίπου 20 λεπτά προτού μεταβούν στον βαθύ ύπνο.
• Τα βρέφη έχουν πιο σύντομους κύκλους από εμάς. Οι κύκλοι του ύπνου στους ενήλικες διαρκούν περίπου 90 λεπτά, ενώ στα βρέφη είναι συντομότεροι, διάρκειας 50-60 λεπτών. Κατά τις εναλλαγές των κύκλων πολλά βρέφη θα ξυπνήσουν, ιδιαίτερα εάν βιώσουν κάποιο ενοχλητικό ερέθισμα, όπως η πείνα.  Εάν σε αυτή την περίοδο, από τον ένα κύκλο στον επόμενο το βρέφος δεν ξυπνήσει, τότε θα μεταβεί και πάλι στα επόμενα 10 λεπτά από τον ελαφρύ στο βαθύ ύπνο και πάλι. Τα βρέφη βιώνουν αυτές τις ΄’ευαίσθητες΄΄περιόδους περίπου κάθε 1 ώρα κατά τη διάρκεια της νύχτας.
• Κάποια βρέφη μπορούν να ξεπεράσουν αυτές τις ευαίσθητες περιόδους δίχως να ξυπνήσουν ή επιστρέφοντας εύκολα πίσω στον ύπνο. Άλλα θα χρειαστούν ένα χέρι βοήθειας, μια αγκαλιά, μια οικεία φωνή ή λίγα λεπτά στο στήθος της μητέρας .
• Τα βρέφη δεν κοιμούνται βαθιά όσο εμείς. Κατά τη διάρκεια του ύπνου τους βιώνουν διπλάσιο χρόνο ελαφρύ- REM ύπνου σε σχέση με τους ενήλικες.
• Οι ερευνητές πιστεύουν ότι οι διαφορές στον ύπνο των βρεφών εξυπηρετούν την ανάπτυξη του εγκεφάλου. Κατά τη διάρκεια του REM ύπνου ο εγκέφαλος δέχεται μεγαλύτερη αιμάτωση, αναπτύσσεται με τη δημιουργία νέων δομικών συστατικών και διεγείρεται στις περιοχές που είναι υπεύθυνες για μάθηση. Ο εγκέφαλος ίσως χρησιμοποιεί την περίοδο αυτή για να αφομοιώσει γνώσεις που αποκτήθηκαν μέσα στην ημέρα, να αποθηκεύσει τις χρήσιμες και να αποβάλλει τις περιττές. Μια μελέτη έδειξε ότι άνθρωποι που είχαν διδαχθεί μια δεξιότητα δεν μπορούσαν να ανακαλέσουν τη γνώση αυτή εάν του στερούσαν τον ύπνο  REM.
• Σε μια ηλικία ταχείας αύξησης του εγκεφάλου (ο ανθρώπινος εγκέφαλος φτάνει στο 70% του τελικού του μεγέθους στα 2 πρώτα χρόνια της ζωής) είναι πιθανό να χρειαζόμαστε περισσότερο ελαφρύ ύπνο, κατά τη διάρκεια του οποίου ο εγκέφαλος διεγείρεται, αυξάνεται και εξελίσσεται. Είναι ενδιαφέρον ότι στα πρόωρα βρέφη ο REM-ελαφρύς ύπνος καταλαμβάνει ακόμη μεγαλύτερο ποσοστό της νύχτας τους, πιθανόν για να επιταχυνθεί ακόμη περισσότερο η ανάπτυξη του εγκεφάλου.

Πότε θα μπορεί το μωρό μου να κοιμάται όλη τη νύχτα;

Η ηλικία στην οποία ο ύπνος εξομαλύνεται ποικίλλει σημαντικά.

Στους πρώτους 3 μήνες τα βρέφη σπάνια κοιμούνται για περισσότερες από 3-4 ώρες συνεχόμενα.  Ωστόσο, συνήθως, συμπληρώνουν 14-16 ώρες ύπνου εντός του 24ώρου.

Από την ηλικία των 6 μηνών για κάποια βρέφη ο ύπνος βελτιώνεται,  είναι περισσότερο δραστήρια μέσα στην ημέρα και ίσως κοιμούνται 5-6 ώρες συνεχόμενα κατά τη διάρκεια της νύχτας. Από 3-6 μηνών πρέπει να περιμένουμε τουλάχιστον 1-2 ξυπνήματα μέσα στη νύχτα, ενώ θα παρατηρήσουμε τις περιόδους του βαθέως  ύπνου να αυξάνονται.

Τα βρέφη σταδιακά ωριμάζουν και αποκτούν την ικανότητα να εισέρχονται σε βαθύ ύπνο πιο γρήγορα, με μικρότερης διάρκειας ελαφρύ ύπνο και συνεπώς με λιγότερα ξυπνήματα. Ωστόσο, ακόμη και μετά τους 12 μήνες, πολλά βρέφη θα συνεχίσουν να ξυπνούν τη νύχτα λόγω διαφόρων ερεθισμάτων, όπως η οδοντοφυΐα,  οι καινούριες τους δεξιότητες που χρειάζονται εξάσκηση όλο το 24ωρο!- όπως το μπουσούλημα και  το περπάτημα, ή ακόμη και το άγχος αποχωρισμού και οι πρώτοι τους εφιάλτες.

Ο ύπνος του βρέφους είναι αντανάκλαση του τεμπεραμέντου του και  όχι ένδειξη γονεϊκής επάρκειας.

Πόσο πρέπει να κοιμάται το παιδί μου;

Οι διαφορές στο βρεφικό ύπνο είναι ζωτικής σημασίας για τα βρέφη. Σε μια ηλικία που οι ανάγκες του οργανισμού είναι πολλές, αλλά η ικανότητα επικοινωνίας μικρή και αυτοεξυπηρέτησης μηδαμινή, οι σύντομοι κύκλοι του ύπνου, σε συνδυασμό με την σύντομη διάρκεια του βαθύ ύπνου αποτελούν μηχανισμό επιβίωσης για το βρέφος. Φτάνει να φανταστούμε τι θα συνέβαινε εάν τα βρέφη δεν ξυπνούσαν εύκολα όταν πεινάνε, όταν κρυώνουν ή όταν έχουν ρινική συμφόρηση.

Οι ανάγκες κάθε παιδιού για ύπνο είναι διαφορετικές.  Κάποια κοιμούνται λιγότερο,  ενώ άλλα περισσότερο από το συνηθισμένο.

Το σημαντικό είναι  το παιδί να φαίνεται και να συμπεριφέρεται σαν να έχει κοιμηθεί καλά.

Ο μέσος όρος ωρών ύπνου ανά ηλικία αναφέρεται στον παρακάτω πίνακα:

Πως πρέπει να ντύσω το μωρό στον ύπνο;

Σαν γενικό κανόνα τα βρέφη θα πρέπει να είναι ντυμένα όσο και εμείς κατά τη διάρκεια του ύπνου. Εάν έχουμε ένα νεογέννητο πρόωρο ή ελλιποβαρές τότε θα χρειαστεί ένα επιπλέον ρούχο ή κάλυμμα. Γενικότερα φροντίζουμε να:

• Χρησιμοποιούμε βαμβακερά ρούχα.
• Τα ρούχα στον ύπνο να είναι φαρδιά αρκετά ώστε να μπορεί να κινείται ελεύθερα και να εφαρμόζουν καλά ώστε να μη αφήνουν ακάλυπτα μέρη του σώματος κατά τη διάρκεια του ύπνου.
• Οι έρευνες δείχνουν ότι η υπερβολική ζέστη μπορεί να επηρεάσει την ικανότητα του βρέφους να ξυπνά συχνά μέσα στη νύχτα. Η Αμερικάνικη Παιδιατρική Εταιρεία κρούει των κώδωνα του κινδύνου στους γονείς, σχετικά με την υπερθέρμανση των βρεφών, ιδιαίτερα κατά τους πρώτους 6 μήνες.
• Να θυμόμαστε ότι στη συγκοίμηση μοιραζόμαστε και τη ζεστασιά από τα σώματα μας, συνεπώς τα βρέφη θα πρέπει να είναι ακόμη πιο ελαφρά ντυμένα.
• Μαθαίνουμε να αγγίζουμε το μωρό για να καταλάβουμε από τη θερμοκρασία του εάν ζεσταίνεται ή κρυώνει.
• Διατηρούμε μια σταθερή θερμοκρασία στο υπνοδωμάτιο γύρω στους 20-22^ο C και υγρασία περίπου 50%.
• Φροντίζουμε το μωρό να είναι ντυμένο με ασφάλεια. Αποφεύγουμε ρούχα με κορδόνια, λουριά, κουμπιά που μπορεί να αποκολληθούν.

Κάθε φορά που αφήνω το μωρό κάτω ξυπνάει. Τι να κάνω;

Ας ξεκινήσουμε από το ότι αυτό είναι απόλυτα φυσιολογικό. Δεν κάνουμε κάτι λάθος, ούτε κάτι δεν πάει καλά με το μωρό. Τι μπορούμε να κάνουμε:

• Φροντίζουμε να αφήσουμε το μωρό από την αγκαλιά μας όταν θα έχει μπει στο στάδιο του βαθύ ύπνου. Αυτό μπορεί να χρειαστεί 20 λεπτά από την ώρα που αποκοιμιέται. Παρατηρούμε τα μάτια να μην τρεμοπαίζουν, το στόμα να μην κάνει γκριμάτσες, το σώμα να είναι βαρύ και τα άκρα ακίνητα.
• Αφήνουμε το στήθος (ή το μπουκάλι ) στο στόμα του μωρού καθώς το αποθέτουμε στο κρεβάτι, συνεχίζοντας να το κρατάμε ζεστά στην αγκαλιά μας. Μένουμε σε αυτή τη θέση για αρκετά λεπτά έως ότου το μωρό συνηθίσει αυτή τη νέα θέση.
• Απομακρυνόμαστε αργά πρώτα το στήθος (ή το μπουκάλι) από το στόμα, μετά ένα χέρι, το άλλο και τέλος το σώμα μας. Αφιερώνουμε κι εδώ αρκετά λεπτά.
• Μπορούμε, επίσης, να θηλάσουμε ή να δώσουμε το μπουκάλι με το μωρό ξαπλωμένο μέχρι να κοιμηθεί. Ακολουθούμε τα παραπάνω βήματα και πάλι.
• Εάν το μωρό ξυπνήσει κλαίγοντας σε 15 λεπτά, επαναλαμβάνουμε την ίδια διαδικασία. Να θυμόμαστε ότι σε κάποιες περιπτώσεις τίποτα από τα παραπάνω δεν βοηθά και θα χρειαστεί να κάνουμε λίγη υπομονή μέχρι το μωρό να μεγαλώσει και να κοιμάται πιο βαθιά.