Ατοπική Δερματίτιδα

Τι είναι η ατοπική δερματίτιδα;

Η ατοπική δερματίτιδα είναι μια χρόνια πάθηση του δέρματος που εμφανίζεται συχνά στην παιδική ηλικία. Εμφανίζεται στο 10-20% των παιδιών παγκοσμίως και είναι συχνότερη σε παιδιά που έχουν ατομικό ή οικογενειακό ιστορικό ατοπίας, όρος που περιλαμβάνει μια ομάδα νοσημάτων όπως το έκζεμα, το άσθμα και η αλλεργική ρινίτιδα. Η ατοπική δερματίτιδα φαίνεται να είναι το αποτέλεσμα δύο συνιστωσών:

• Ξηρό-ευερέθιστο δέρμα: Η ατοπική δερματίτιδα είναι κατά βάση γενετική νόσος. Τα παιδιά αυτά έχουν γενετική προδιάθεση προς το ξηρό δέρμα. Η υγρασία είναι πολύ σημαντική για το δέρμα μας. Βοηθά το δέρμα να παραμένει υγιές, προστατεύει από ερεθισμούς και επιταχύνει την επούλωση. Στην ατοπική δερματίτιδα, το δέρμα δεν διατηρεί την υγρασία όσο καλά χρειάζεται, κάνοντας το ξηρό και ευαίσθητο σε ερεθισμούς. Επιπλέον, το ξηρό, ερεθισμένο δέρμα προκαλεί κνησμό. Το παιδί ξύνεται και αυτό οδηγεί σε ακόμη μεγαλύτερο ερεθισμό και ξηροδερμία.
• Αλλεργίες: Πλήθος ερευνών καταδεικνύουν την αυξημένη συχνότητα ευαισθητοποίησης σε αλλεργιογόνα, τόσο τροφικά, όσο και εισπνεόμενα σε ασθενείς με ατοπική δερματίτιδα. Βρέφη και μικρά παιδιά αντιδρούν συχνότερα σε τρόφιμα, ενώ παιδιά άνω των 5 ετών και ενήλικες σε εισπνεόμενα αλλεργιογόνα. Ο τρόπος που αντιδρά ο οργανισμός σε αυτά τα αλλεργιογόνα στην συγκεκριμένη περίπτωση, είναι μέσω του δέρματος, το οποίο εμφανίζει ερεθισμό, ερυθρότητα και ξηροδερμία.

Ωστόσο, η αλλεργία δεν αφορά όλες τις περιπτώσεις και μικρό ποσοστό των παιδιών θα έχει θετικό τεστ αλλεργίας.

Ποια είναι τα συμπτώματα της ατοπικής δερματίτιδας;

• Ξηρό δέρμα.
• Περιοχές οπουδήποτε στο σώμα που είναι ξηρές, λευκωπές με ελαφρά απολέπιση.
• Εξάρσεις και υφέσεις: Θα παρατηρήσουμε ότι κάποιες φορές το δέρμα εμφανίζεται ερυθρό, ερεθισμένο και υγρό κατά περιοχές. Το παιδί έχει έντονο κνησμό και αυτό οδηγεί σε περαιτέρω ερεθισμό. Οι εξάρσεις της ατοπικής δερματίτιδας, συνήθως εμφανίζονται στο πρόσωπο, τον κορμό και στις κνήμες των μικρότερων παιδιών, ενώ στα μεγαλύτερα παιδιά  στο έσω μέρος των αγκώνων και των γονάτων, στα χέρια, στους καρπούς και στο λαιμό.
• Σε χρόνιες περιπτώσεις μπορεί να παρατηρήσουμε το δέρμα να γίνεται παχύ και σκληρό.

Ποια είναι η πρόγνωση;

Η ατοπική δερματίτιδα ακολουθεί μια πορεία εξάρσεων και υφέσεων για ένα διάστημα μηνών ή ετών.

Στην πλειοψηφία των παιδιών η νόσος θα έχει υποχωρήσει πλήρως μέχρι το τέλος της παιδικής ηλικίας, ενώ υπολογίζεται ότι σε λιγότερο απο 5% των περιπτώσεων θα επιμείνει και στην ενήλικη ζωή. Παράγοντες κινδύνου αποτελούν η σοβαρότητα και η διάρκεια της νόσου, η ηλικία έναρξης και το φύλο (περισσότερο πιθανό να επιμείνει στα κορίτσια), ενώ δεν φαίνεται να υπάρχει συσχέτιση με την ύπαρξη υπερευαισθησίας σε ένα ή περισσότερα αλλεργιογόνα.

Πως αντιμετωπίζουμε την ατοπική δερματίτιδα;

Φροντίζουμε το ξηρό δέρμα:

Η ενυδάτωση αποτελεί τον ακρογωνιαίο  λίθο της αντιμετώπισης. Είναι το πιο σημαντικό και αναντικατάστατο συστατικό της επιτυχημένης θεραπείας. Δεν  υποτιμούμε την ενυδάτωση. Φροντίζουμε να γίνει μέρος της καθημερινής μας ρουτίνας.

• Μπάνιο με χλιαρό νερό. Αφήνουμε το παιδί να παίξει μέσα στο νερό, γνωρίζουμε πλέον ότι έτσι επιτρέπουμε στο νερό να απορροφηθεί καλύτερα από το δέρμα. Αποφεύγουμε το ζεστό νερό, καθώς ξηραίνει το δέρμα.
• Δεν χρησιμοποιούμε σαπούνι. Προτιμούμε ένα απαλό καθαριστικό ειδικό για ατοπικά δέρματα.
• Σκουπίζουμε ταμποναριστά χωρίς να τρίβουμε το δέρμα.
• Εφαρμόζουμε αμέσως μετά μια ενυδατική λοσιόν σε όλο το σώμα , αλλά ιδιαίτερα στις προσβεβλημένες περιοχές. Η εφαρμογή θα πρέπει να γίνεται 3-5 φορές την ημέρα.

Αποφεύγουμε τους ερεθιστικούς παράγοντες:

Αυτό αποτελεί το δεύτερο πιο σημαντικό βήμα της θεραπείας, αλλά και της πρόληψης

• Προτιμούμε τα άνετα βαμβακερά ρούχα, αποφεύγουμε τα μάλλινα και τα συνθετικά.
• Επιλέγουμε βαμβακερά σεντόνια και μαλακές βαμβακερές κουβέρτες.
• Πλένουμε τα καινούρια ρούχα πριν τα χρησιμοποιήσουμε.
• Αποφεύγουμε να χρησιμοποιούμε λοσιόν με άρωμα.
• Προτιμούμε υποαλλεργικό, χωρίς χρωστικές μαλακτικό ρούχων και ξεπλένουμε πολύ καλά στο τέλος κάθε πλύσης.
• Φροντίζουμε να κάνουμε μπάνιο το παιδί μετά από παιχνίδι στο γρασίδι ή μετά απο δραστηριότητες που του προκαλούν εφίδρωση.
• Φροντίζουμε να διατηρούμε ικανοποιητικό βαθμό υγρασίας στο σπίτι εάν ο καιρός είναι ξηρός.
• Η ζέστη συχνά επιδεινώνει την ατοπική δερματίτιδα. Φροντίζουμε το παιδί να είναι δροσερά ντυμένο. Διατηρούμε θερμοκρασία στο σπίτι έως 20^οC μέσα στη μέρα και έως 15^οC τη νύχτα.
• Χρησιμοποιούμε αντηλιακό που δεν ερεθίζει το δέρμα- προτιμούμε τα προϊόντα PABA free (para-aminobenzoic acid).
• Τροφικές αλλεργίες: Εάν το παιδί έχει κάποια τροφική αλλεργία, είναι πιθανό να επηρεάζει σημαντικά την ατοπική του δερματίτιδα. Εάν δεν υπάρχει γνωστή τροφική αλλεργία, μπορούμε να δοκιμάσουμε να απομακρύνουμε από τη διατροφή του τα 6 συνηθέστερα αλλεργιογόνα. Αυτά είναι το γάλα, τα αυγά , οι ξηροί καρποί, το ψάρι, η σόγια και το αλεύρι.  Εάν απομακρύνοντας τα παραπάνω για 2-3 εβδομάδες παρατηρήσουμε σημαντική βελτίωση στην εικόνα του παιδιού μπορούμε να τα επανεισάγουμε ένα-ένα σταδιακά και να εντοπίσουμε την τροφή/τροφές που ευθύνονται για τις εξάρσεις της δερματίτιδας. Οι δίαιτες αποκλεισμού θα πρέπει να γίνονται ύπο την επίβλεψη του Παιδιάτρου ή του Αλλεργιολόγου.
• Περιβαλλοντικοί παράγοντες : περιλαμβάνουν τη σκόνη, τη μούχλα, τα κατοικίδια , γύρη κτλ. Οι παράγοντες αυτοί είναι πιθανότερο να προκαλούν άσθμα ή αλλεργική ρινίτιδα, ωστόσο μπορεί να συμβάλλουν και στην επιδείνωση της ατοπικής δερματίτιδας.

Αντιμετωπίζουμε τον κνησμό:

Ο κνησμός αποτελεί βασικό πρόβλημα των παιδιών με έκζεμα. Το ξηρό, ερεθισμένο δέρμα προκαλεί κνησμό. Ο κνησμός με τη σειρά του προκαλεί περαιτέρω ερεθισμό και έξαρση της ατοπικής  δερματίτιδας. Έτσι προκαλείται εντονότερος κνησμός και ο φαύλος κύκλος συνεχίζεται. Εάν καταφέρουμε να διατηρήσουμε το δέρμα ενυδατωμένο και να περιορίσουμε τον κνησμό, τότε μπορούμε να παρέμβουμε αποτελεσματικά και να διακόψουμε αυτό το φαύλο κύκλο.

• Φροντίζουμε το παιδί να έχει κοντά και καθαρά νύχια, ώστε να προκαλείται μικρότερος ερεθισμός του δέρματος εάν το παιδί ξύνεται, αλλά και να προστατεύεται από επιμολύνσεις του ερεθισμένου δέρματος.
• Χρησιμοποιούμε αντισταμινικά σκευάσματα, σύμφωνα με τις οδηγίες του Παιδιάτρου.
• Εφαρμόζουμε κρύες κομπρέσες ( πχ. βρεγμένη πετσέτα) για 5-10 λεπτά για άμεση ανακούφιση. Αμέσως μετά απλώνουμε ενυδατική αλοιφή στην περιοχή.
• Σε περιόδους εξάρσεων μπορούμε να εφαρμόσουμε υγρές δροσερές κομπρέσες, στις πάσχουσες περιοχές. Καθαρίζουμε επιμελώς το δέρμα, απλώνουμε την ενυδατική κρέμα και καλύπτουμε το δέρμα με μια υγρή πετσέτα, ρούχο κλπ. Αφήνουμε έτσι το παιδί  να κοιμηθεί ή να παίξει για λίγες ώρες . Εάν το ύφασμα στεγνώσει , επαναλαμβάνουμε τη διαδικασία (εκτός και αν το παιδί κοιμάται).

Τοπικά στεροειδή:

Οι αλοιφές που περιέχουν κορτικοστεροειδή έχουν αντιφλεγονώδη δράση,  χρησιμοποιούνται για πολλά χρόνια στην αντιμετώπιση της ατοπικής δερματίτιδας και ειδικότερα στην αντιμετώπιση των εξάρσεων. Ανάλογα με την ισχύ τους διαιρούνται σε 4 κατηγορίες: ασθενείς, μέτριες, ισχυρές και πολύ ισχυρές.  Στόχος είναι πάντα να πετύχουμε ύφεση των συμπτωμάτων με το όσο το δυνατό ηπιότερο σκεύασμα δερμοκορτικοστεροειδούς. Εάν δεν επιτευχθεί το επιθυμητό αποτέλεσμα, ο Παιδίατρος πιθανό να μας συστήσει  ένα σκεύασμα ισχυρότερης δράσης.

• Εάν το παιδί έχει ήπια συμπτώματα με ελάχιστο κνησμό, δεν συστήνεται η χρήση αλοιφής κορτικοστεροειδών. Ωστόσο, εάν το δέρμα είναι έντονα ερεθισμένο, υγρό και ο κνησμός έντονος, συστήνεται η καθημερινή χρήση δερμοκοστικοστεροειδούς έως την ύφεση των συμπτωμάτων.
• Εφαρμόζουμε την αλοιφή στις ερεθισμένες περιοχές του δέρματος πριν την ενυδατική κρέμα. Για να καθορίσουμε την ποσότητα της αλοιφής που χρειάζεται χρησιμοποιούμε τη μέθοδο της φαλαγγικής μονάδας (FTU).
• Χρησιμοποιούμε την αλοιφή μέχρι την ύφεση της ερυθρότητας και του έντονου κνησμού-όχι μέχρι να εξαφανιστεί τελείως το εξάνθημα. Διακόπτουμε τη χρήση της όταν το δέρμα επανέλθει στη συνηθισμένη για το  παιδί κατάσταση.
• Παρενέργειες δερμοκορτικοστεροειδών: Οι παρενέργειες χωρίζονται σε δύο κατηγορίες, τις τοπικές και τις συστηματικές.
• Τοπικές –πιθανές τοπικές παρενέργειες μετά από παρατεταμένη χρήση περιλαμβάνουν: δερματική ατροφία, ραγάδες, δυσχρωμίες, τηλαγγειεκτασίες, ακμή και βακτηριακές επιμολύνσεις. Περιοχές του σώματος όπου το δέρμα είναι λεπτότερο όπως το πρόσωπο, οι μασχάλες, ο λαιμός, τα γεννητικά όργανα είναι περισσότερο ευάλωτες. Οι χρήση ισχυρών δερμοκορτικοστεροειδών στις περιοχές αυτές θα πρέπει να αποφεύγεται.
• Συστηματικές – μικρή ποσότητα των κορτικοστερειδούς απορροφάται από τον οργανισμό, μέσω του δέρματος . Εάν γίνεται χρήση ισχυρού σκευάσματος επι μακρόν, η συστηματική απορρόφηση μπορεί να επηρεάσει τα επίπεδα ορμονών και την ανάπτυξη του παιδιού. Ωστόσο οι περενέργειες αυτές περιορίζονται σε περιπτώσεις που γίνεται χρήση λάθος σκευάσματος για μεγάλο χρονικό διάστημα. Σε κάθε περίπτωση συμβουλευόμαστε τον παιδίατρό μας πριν χρησιμοποιήσουμε τέτοια σκευάσματα.