Το μητρικό γάλα είναι η μοναδική φυσική τροφή για το βρέφος. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συστήνει αποκλειστικό μητρικό θηλασμό για τους πρώτους έξι μήνες και εν συνεχεία συνδυαστικά με στέρεες τροφές έως και τα δύο χρόνια. Αυτό βέβαια δεν είναι πάντα δυνατό με αποτέλεσμα να βλέπουμε αυξημένα επίπεδα άγχους. Μητέρες αναπτύσσουν το αίσθημα της ενοχής όταν δεν μπορούν να ακολουθήσουν τις παραπάνω οδηγίες επιβαρύνοντας ακόμα περισσότερο τον ήδη στρεσαρισμένο οργανισμό τους μετά τον τοκετό. Η σωστή ενημέρωση και προετοιμασία καθώς και η στήριξη από το ιατρικό και οικογενειακό περιβάλλον είναι το πιο σημαντικό.
Ο μαστός ή μαζικός αδένας όπως ονομάζεται αρχίζει να αλλάζει από την εγκυμοσύνη με τις πιο εμφανείς ίσως αλλαγές κατά τη διάρκεια του τρίτου τριμήνου. Ο μαστός διογκώνεται και γίνεται πιο ερυθρός λόγω της υπεραιμίας. Ταυτόχρονα η θηλή και η θηλαία άλως διογκώνονται και γίνονται σκουρότερες. Συχνά δε εμφανίζεται και φαγούρα. Ειδικότερα, μία μέλλουσα μητέρα θα παρατηρήσει στη θηλαία άλω κάποια μικρά εξογκώματα. Αυτοί οι μικροί αδένες (Montgomery Glands), εκκρίνουν μια λιπαρή ουσία που βοηθά τη θηλή να παραμείνει υγιής κατά το θηλασμό και ταυτόχρονα η μυρωδιά οδηγεί το μωρό στη θηλή. Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης είναι σημαντικό να βοηθάμε και εμείς αυτή τη φυσική λειτουργία με επιθέματα όπως κρέμα λανολίνης και βιταμίνης Ε. Η σωστή προετοιμασία της θηλής είναι ίσως το σημαντικότερο για να ακολουθήσει ένας σωστός και παραγωγικός θηλασμός. Αν χρησιμοποιούμε κάποια κρέμα κατά τη διάρκεια του θηλασμού, καλό θα είναι να την ξεβγάλουμε καλά τουλάχιστον δυο ώρες πριν τον επόμενο θηλασμό για να επανέρχεται η φυσιολογική μυρωδιά που αποτελεί φυσικό κάλεσμα για το μωρό.
Οι μαστοί, όπως αναφέραμε παραπάνω, διογκώνονται κατά την κύηση. Είναι πολύ σημαντικό η κάθε μέλλουσα μητέρα να φορά ρούχα που δεν την στενεύουν και να επιλέγει στηθόδεσμο που προσφέρει σωστή στήριξη χωρίς αίσθημα πίεσης. Καλό είναι να αποφεύγονται οι στηθόδεσμοι που έχουν μπανέλα γιατί πιέζουν το μαστό και μπορεί να προκληθεί τοπική απόφραξη των πόρων και να αυξηθεί το αίσθημα πόνου. Δεν θα πρέπει να συγχέουμε το πόσο διογκώνεται ο μαστός με το πόσο γάλα θα παραχθεί. Ένας σωστός στηθόδεσμος θα βοηθήσει και την επαναφορά του μαστού μετά τη διακοπή του θηλασμού.
Μαστίτιδα – Απόστημα μαζικού αδένα
Η μαστίτιδα και το απόστημα του μαζικού αδένα είναι οι πιο συχνές σηπτικές φλεγμονές που συνδέονται με το θηλασμό. Οφείλεται σε βακτήρια που βρίσκονται στο δέρμα και στη στοματική κοιλότητα του παιδιού και περνούν στη μητέρα από μικρές εκδορές και μικροτραυματισμούς που προκαλούνται στη θηλή κατά το θηλασμό. Όταν δεν γίνεται σωστός θηλασμός και υπάρχει απόφραξη των γαλακτοφόρων πόρων με στάση γάλακτος, τότε αυτά τα βακτήρια μπορούν να αναπτυχθούν και να προκαλέσουν φλεγμονή.
– Ποια είναι τα σημεία και τα συμπτώματα;
Το πρώτο που παρατηρείται είναι ερυθρότητα του δέρματος, διάχυτη ή τοπικά, και ασύμμετρη διόγκωση σε σύγκριση με τον άλλο μαστό. Βλέπουμε επίσης το δέρμα να είναι στιλπνό (γυαλίζει) και υπάρχει πόνος. Τα παραπάνω εμφανίζονται και όταν ο μαστός δεν έχει παροχετεύσει σωστά το γάλα και υπάρχει μερική απόφραξη των πόρων. Σ’ αυτή την περίπτωση δεν υπάρχει λοίμωξη και δεν θα πρέπει κάποιος να πάρει αντιβιοτική αγωγή. Στη συνέχεια η μητέρα θα αισθάνεται ότι ο μαστός είναι πιο θερμός από το υπόλοιπο σώμα. Αν η λοίμωξη προχωρήσει τότε θα εμφανιστεί υψηλός πυρετός, ρίγος και γενικευμένη κακουχία, σαν να έχουμε κρυώσει. Αν δημιουργηθεί απόστημα τότε θα δούμε μια τοπική ερυθρή διόγκωση με έντονο πόνο ενώ η μητέρα δεν μπορεί να ανεχτεί ακόμα και το απλό άγγιγμα στη περιοχή.
–Τί πρέπει να κάνω αν έχω αυτά τα συμπτώματα;
Θα πρέπει να επισκεφτείτε το γιατρό σας ώστε να σας εξετάσει. Αν επιβεβαιώσει την λοίμωξη, τότε θα χρειαστεί να σας δώσει αντιβιοτική αγωγή.
–Μπορώ να βάλω επιθέματα λάχανου;
Αυτή η πρακτική γινόταν συχνά στο παρελθόν που η μητέρες δεν είχαν ιατρική φροντίδα. Έχει όμως περισσότερο ανακουφιστική δράση παρά θεραπευτική. Χρησιμοποιείστε καλύτερα ζεστές απλές κομπρέσες πριν το θηλασμό και κρύες μετά. Η θερμότητα θα βοηθήσει την καλύτερη παροχέτευση του γάλακτος και το κρύο θα βοηθήσει να υποχωρήσει το πρήξιμο και το αίσθημα βάρους.
–Μπορώ να θηλάσω όταν έχω μαστίτιδα;
Η απάντηση είναι ναι. Συστήνουμε να παροχετεύεται ο μαστός κανονικά. Αυτό μπορεί να είναι λίγο επώδυνο αλλά είναι πολύ σημαντικό γιατί βοηθά στη γρήγορη ανάρρωση. Το γάλα είναι ασφαλές για το παιδί και μπορεί να γίνει με κανονικό θηλασμό ή με τη χρήση κ αντλίας. Αν όμως ο γιατρός σας δώσει φαρμακευτική αγωγή ρωτήστε αν μπορείτε να δώσετε το γάλα στο παιδί ή απλά να παροχετεύετε το μαστό σας.
–Πώς μπορώ να το προλάβω;
Ακολουθείστε τις παραπάνω συμβουλές για την περιποίηση των θηλών και το σωστό στηθόδεσμο από την πρώτη μέρα της εγκυμοσύνης. Επίσης βοηθά πολύ το τοπικό μασάζ πριν και κατά τη διάρκεια του θηλασμού ώστε να παροχετεύεται καλά ο μαστός. Κατά τη διάρκεια της ημέρας μπορεί η μητέρα να κάνει μασάζ με χρήση κάποιου προϊόντος που περιέχει βιταμίνη Ε. Ξεκινάτε με απαλές κινήσεις από τη θηλή με κατεύθυνση το θώρακα. Κατά τη διάρκεια του θηλασμού κάντε μασάζ αντίθετα, με φορά προς τη θηλή. Η μαία και ο γιατρός θα σας δείξουν τον τρόπο που πρέπει το μωρό να τοποθετείται στο μαστό ώστε να εγκλωβίσει σωστά τη θηλή. Έτσι ο θηλασμός θα είναι αποδοτικός και οι μικροτραυματισμοί της θηλής λιγότεροι. Αν χρησιμοποιείτε επιθέματα με το στηθόδεσμο για να απορροφούν τη γαλακτόρροια, είναι καλό να τα αλλάζετε συχνά ώστε να παραμένουν στεγνές οι θηλές.
–Έχω κάποιο παράγοντα κινδύνου για να κάνω μαστίτιδα;
Υπάρχουν παράγοντες κινδύνου που αυξάνουν τις πιθανότητες να εμφανιστεί μαστίτιδα. Οι μητέρες που είναι ενεργές ή ακόμα και πρώην καπνίστριες έχουν αυξημένο κίνδυνο γιατί προκαλείται χρόνια φλεγμονή των πόρων. Αντίστοιχα, μητέρες με χρόνιες παθήσεις που επηρεάζουν το ανοσοποιητικό σύστημα όπως ο διαβήτης.
–Μπορεί να έχω καρκίνο του μαστού;
Υπάρχει μια μορφή καρκίνου που λέγεται φλεγμονώδης καρκίνος του μαστού ακριβώς γιατί εμφανίζεται με παρόμοια εικόνα με τη μαστίτιδα. Αν η μητέρα εμφανίσει την εικόνα που αναφέραμε δεν θα πρέπει να πανικοβληθεί γιατί αυτός ο τύπος καρκίνου δεν είναι συχνός. Επισκεφτείτε το γιατρό σας ή έναν ειδικό χειρουργό μαστού που θα κάνει τη διάγνωση. Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι ο θηλασμός λειτουργεί προστατευτικά στην ανάπτυξη καρκίνου του μαστού.
Η σωστή ενημέρωση και πρακτική κατά το θηλασμό θα κάνει ευκολότερη τη ζωή μιας μητέρας. Μην διστάσετε να επικοινωνήσετε πρώτα με κάποιο ειδικό που θα σας λύσει τις απορίες που έχετε πριν κάνετε την οποιαδήποτε προσωπική σας έρευνα.
Επιμελητής Ογκοπλαστικής και Επανορθωτικής χειρουργικής Μαστού
Homerton University Hospital
Barts and the London Breast Cancer Unit
